Spirituele basis van het distributisme

Het distributisme is stevig gegrond in de Westerse intellectuele en religieuze geschiedenis, waarbij zoals vaker aangehaald haar morele principes zijn ontleend aan de Katholieke Sociale Leer. Het distributisme legt de nadruk op lokaal en gedecentraliseerd, met actief aandacht voor de etymologische afkomst van het woord ‘economie’ als afgeleidt van het Griekse ‘oikonomia’ (oikos = gezin). Kernpunten van het distributisme zijn daarbij:   

- subsidiariteit 
- wijdverspreid bezit    
- eerlijke lonen
- herstel van een coöperatieve en broederlijke geest.
- symbiose tussen ethiek, spiritualiteit en economie               
- de onderwerping van de economie aan de mens in zijn geheel        

Ondanks haar lovenswaardige doelstellingen blijft het distributisme vooral een theoretisch concept dat niet voldoende in de maatschappij wordt toegepast als ‘derde weg’. Dat komt wellicht omdat het distributisme niet kan worden gescheiden van haar theologische basis. Haar sterke nadruk op menselijke waardigheid en het algemeen belang van de gemeenschap is sterk geïnspireerd op een christelijke antropologie. Deze heldere koppeling tussen economie en religie lijkt in een seculariserend tijdperk weinig voordeel op te leven. Bovendien lijkt  ‘gemeenschap’, bouwsteen van het distributisme, weinig aantrekkelijk in de eeuw van het individualisme.       

Het individualisme poogt ons te scheiden van belangrijke waarden in de samenleving, dus niet alleen van onze concrete naasten maar ook van externe objecten en het bredere maatschappelijk discourse. Bij voortduring worden mensen in individualistische georiënteerde analyses gescheiden van hun plaats en tijd, hun cultuur en geschiedenis. Zo wordt de mens een ‘poppetje’ in een tijdloos, weinig duurzaam en subjectief patroon, zonder intrinsieke waarden. De economische wetenschap lijkt hiervan een duidelijke exponent door de mens te reduceren tot een consument. ‘Ik consumeer, dus ik besta’. De ultieme consequentie van deze ontwikkeling is dat de mens uiteindelijk abstract wordt. Los van intermenselijke betrekkingen heeft de contemporaine mens geen begrip van zichzelf en de wereld om zich heen. Zo wordt hij passief en conformistisch en ontwikkelt hij zich tot wat de Spaanse filosoof Ortega Y Gasset een ‘massamens’ noemt. Ze aanbidden diezelfde modegrillen, helden en ontwikkelingen, zonder kritisch te reflecteren of te beschouwen waarom dit zo is.

Van belang is weer meer nadruk te leggen op de gemeenschap, ook (of wellicht juist) binnen het economisch denken. Wanneer deze oprechte geest van gemeenschap wordt vervangen door de geest van geld, dan worden lokale gemeenschappen gedepersonaliseerd en contextloos. Ze zijn dan een gevoelig slachtoffer voor diverse utopische gedachten, zoals het universeel en almachtig aanwezig kapitalisme. Door het obsessief najagen van geld voorziet het individu zich niet zozeer in een materiële realiteit maar in een abstractie, een spirituele dood. Om dat te voorkomen moet het distributisme blijvende nadruk leggen op het plaatsen van de menselijke volheid in een economische situatie. Wanneer dat element wordt vergeten dan wel verwaarloosd, dan resteert een soort van voodoo-economie en financiële tovenarij die de concrete realiteit van de mens doet vergeten in een systeem.